Burnumdan Nefes Almak İstiyorum Doktor Bey

Burun boşluğu ve sinüsleri kaplamakta olan mukozanın kronik yangı sonucu bahsedilen alanlara büyüyerek sarkması sonucu oluşan, düzgün mukoza kaplı yumuşak doku oluşumlarıdır. Burun tıkanıklıklarının en sık görülen nedenlerindendir. Esas olarak üzüm tanesi gibi, içi sudan zengin, gevşek bağdokusu içinde çeşitli hücresel elemanlardan oluşur. Çok şiddetli burun tıkanması, koku alma ve tad alma bozukluğuna neden olabilir.

Hakkında pek çok teori olmakla beraber tam ve kesin nedeninin belli olmadığını söylemek yanlış olmaz. Burun içi ve sinüsleri kaplayan mukozada oluşan yangı ve doku erozyonunun bir mekanizmanın tetiğini çekiyor olmasıdır. Aspirin ve türevleri ( tüm anti inflamatuvar ilaçlar ve ekşi tad içeren gıdalar), alerji, kistik fibrozis, ödemi artırabilecek her türlü (süreklilik arzeden) etken neden olabilir. Ama tek neden olmadığı da açıktır. Çünkü örneğin aspirin pek çok insanda polip oluşumuna neden olmazken, bazı kişilerde polip oluşumunu artırmakta, hatta özel isimli; astma (nefes darlığı yapan bir hastalık) , bedendeki organların yerleşiminde değişikliklerle beraber görülen bir sendromun da (değişmez) bileşeni olabilmektedir.

Söylenebilecek en etkili (ama yetersiz) söz, “nedenin tek ve bir olmadığı”dır.

1. Genetik; nazal polip belirlediğimiz hastaların öykülerinde ailelerinde de polipli bazı bireylerin bulunduğu öğrenilebilmektedir. Ancak bu her hasta için geçerli değildir. Kistik fibrozis hastalarında genetik geçiş faktörü bilinir.
2. Mukozal temasın olduğu noktalarda sıklıkla gelişiyor olması temasın tetikleyici bir faktör olduğunu düşündürmektedir.
3. Alerji önceleri önemli bir neden olarak görülmüşse de her polibi olan hastada alerji olmadığı da bilinmektedir. Hatta alerjisi bilinen hastaların azınlık bir kesiminde polip görülmekte olduğundan alerji polibe neden olur hükmü verilememektedir.
4. Özellikle paranazal sinüslerdeki kronik mantar enfeksiyonları önemli bir neden olabilir.
5. Alerjik olmayan kronik nezleler (vazomotor rinit gibi) ödemi artırarak polibe neden olabilir.

Başka nedenler de sayılabilir ancak hiçbir tanesi tekil olarak oluşturucu faktör değildir. Başka bir deyişle; örneğin alerjiyi baskılamış olsak polip gelişimi tekrarlamaz diyemeyiz. Bu durum da tekrarlayıcı olma eğiliminde olduğu anlamına gelmektedir.

Burun tıkanıklığı ile gelen hastanın klasik KBB ve endoskopik muayenesi ile tanı konması oldukça kolaydır. Takip eden BT incelemesinde yayılımın hangi sinüslere olduğu belirlenir. Yani tanı ve tedavi planlamasının yapılması teorik olarak bir saat içinde gerçekleşebilir.

Tedavisi hemen daima cerrahi yöntemler olmakla beraber, cerrahi tedavi öncesinde ve sonrasında tıbbi tedavinin yapılmasının önemi çok büyüktür.

Tek başına cerrahi olarak polibin veya poliplerin alınması bir prensip olamaz! Öyleyse tedavi prensibimiz, planlamamız ne olmalıdır?

1. Bir inflamasyona bağlı olduğunu daha önce de belirttiğimize göre; Enfeksiyon ve ödemin etkenlerine yönelik tıbbi tedavi yapılmalı. Bu uzun süreler operasyon öncesi ve sonrasında devam ettirilmelidir. Yani tekrarlamaların önlenmesi açısından ameliyat sonrasında da yıllar boyu periodik değerlendirilme gereklidir.
2. Hastaların koku alması, ağız tadının gelmesinin ve devamlılığının sağlanması. Her tür burun tıkanması koku ve tad alma fonksiyonunda azalma meydana getirir. Poliplerin alınması ile koku düzelmeye büyük oranda başlar. Tekrarlamanın önlenmeye çalışılması kokunun bozulmaması için de önem taşımaktadır.
3. Tekrarlamalara meydan verilmesi tekrarlayan ameliyatlara neden olacaktır. Bu bir risk olduğuna göre de operasyon önce ve sonrasında düzenli bakım ve çok uzun süreli tedavi esastır.

Şahsi uygulamamda tekrarlamaları önlemek amacı ile bir diyet listesi de hastalarıma veriyorum , buna uygun gıda rejimi özellikle salisilat (aspirin ve türevleri) alerjisi olanlarda önemli katkı sağlayabilmektedir.

Antrokoanal plip dışında (onun da sinüs içindeki bileşeni mutlaka çıkartılmak koşulu ile) poliplerin tedavisi hiçbir zaman tane tane, üzüm tanesi toplar gibi pliplerin burun içinden alınması olmamalıdır. Etkin veya kabul edilebilir tedavi; endoskopik fonksiyonel yöntemlerle muayene ve radyolojik inceleme ile belirlenmiş olan tüm poliple dolu paranazal sinüs alanlarının da temizlenmesi, temas noktalarının önlenebileceği şekilde burun boşluğuna sinüslerin ağızlaştırılması, içinde rahat hava dolaşımının, gerekirse de sprey olarak uygulanacak olan topikal ajanların ulaşabileceği hale getirilmesinden geçer. Başka bir deyişle; örneğin topikal steroidler sinüsler kapalı olması durumunda ne miktarda, ne süre ile ile buruna sıkılırsa sıkılsın sinüslerin içine ulaştırılamaz. Bu ulaşımın sağlanması için sinüslerin burun boşluğuna açılması gereklidir.

Prensip; Hastalıklı olan sinüslere ulaşıp uygun/özgün cihazlarımızla operasyonun tamamlanmasıdır. Sonrası erken dönemde basit analjeziklerle düzelebilen baş/yüz ağrısı olabilir.

Hasta genellikle aynı gün veya ertesi gün taburcu olabilmektedir. Tampon çok az miktarda, kendisi eriyebilen organik materyelden yapılma ürünleri kullanmaktayım. Yani tampon almak gibi bir eziyetli durum operasyon sonrasında oluşmamaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki etkin temizlik ve bakım esastır, dolayısı ile ince kanüllerle aspirasyon işlemi, kabul edilebilir bir rahatsızlık vermek koşulu ile gerekmektedir.

Altı-sekiz hafta boyunca nasal temizleme spreyleri ve epitelizan damlalar kullanıyorum. İlk aşamalarda yukarıda belirtmiş olduğum diyet listesi önerisine ek olarak steroid spreyler değişken periodlarla uygulamaktayım.

Sistemik, yani vucuda alınan oral veya enjeksiyon halinde steroid uygulamasını ameliyattan önceki dönemde uyguladığım olsa da rutin değildir. Ancak yoğun polipli hastalarda ameliyet öncesi sistemik kortikosteroid kullanılması ameliyat süresini kısaltmaktadır, kanamaları da belirgin azaltmakta olduğunu düşünenlerdenim.

Poliplerin tedavisi hemen daima cerrahi yaklaşımlardır. Ancak bu yaklaşım öncesinde de sonrasında da uzun süreli (meşakkatli olmayan) takip ve ilaç kullanımı süreci olmaktadır, olmalıdır.

Bireysel uygulamam, polip tedavisi için FESS uygulamasından sonra asla tedaviniz tamamlandı demek olmamıştır. Başarı yıllar içinde değerlendirilmelidir.